Lektury na ciężkie czasy

Są takie książki, które każdy z nas powinien przeczytać. No może przynajmniej ten, który ma potrzebę refleksji nad życiem, a w lekturze szuka odpowiedzi na dręczące problemy.

Jedną z nich jest Człowiek w poszukiwaniu sensu Viktora Frankla. Austriacki psychiatra w obliczu nadchodzącej wojny odrzucił możliwość wyjazdu do Stanów Zjednoczonych, gdzie mógłby nie tylko kontynuować swoją pracę, ale też mieć dużo większe szanse na przeżycie. Powód – uznał, że nie może zostawić rodziców, by samotnie stawili czoło nadchodzącej przyszłości. Trafił do obozu koncentracyjnego. Kilkuletni pobyt w piekle na ziemi zaowocował stworzeniem koncepcji psychologicznej nazwanej logoterapią. Frankl zadawał sobie pytanie, jak to możliwe, że niektórzy ludzie mają w sobie siłę, by przeżyć, nawet w skrajnie nieludzkich warunkach?

Książka składa się z jego wspomnień z obozu oraz opisu stworzonej odmiany analizy egzystencjalnej.
Freud uważał, że życiem człowieka rządzi popęd seksualny i pokusy. Frankl natomiast sformułował teorię, według której najgłębszym popędem człowieka jest poszukiwanie sensu i celu. Jego brak w życiu człowieka może być źródłem nerwicy. Natomiast jeśli potrafimy odpowiedzieć na pytanie: “Co dla mnie ma sens”? będziemy mogli przetrwać mimo niesprzyjających okoliczności, jakie niesie nam los. 
Nawet jeśli wszystko inne zostaje nam zabrane – zawsze mamy jeszcze możliwość wyboru własnego stanowiska w obliczu konkretnych okoliczności.

Do tej wolności odwołuje się  Ulrich Schnabel w książce Siła wewnętrznej wolności. Jak odnaleźć w sobie energię do działania. Zwraca uwagę na fakt, że kiedy okoliczności są trudne – liczy się nasze wewnętrzne nastawienie. Nie chodzi tutaj bynajmniej o naiwny optymizm. Bycie dobrej myśli, to nie jest tylko nadzieja, że coś się jakoś ułoży. Raczej “nadzieja racjonalna” oparta na rzeczowej ocenie faktów. Ważne jest, by  dostrzegać powagę sytuacji, ale nie poddawać się paraliżowi i wykorzystywać każdą okazję na poprawę. Nawet w trudnej sytuacji można znaleźć w sobie siłę napędową, którą Nietzsche nazywał życiowym dlaczego?
Dobre lub złe samopoczucie zależy nie tyle od okoliczności zewnętrznych, ile od naszej ich oceny. 

Autor przytacza różne sposoby, idee radzenia sobie w niesprzyjających okolicznościach oraz historie ludzi, którzy dążyli do realizacji swoich celów mimo wszystko. Zwraca uwagę na fakt, że umiejętność radzenia sobie z kryzysami wypracowuje się dzięki wyzwaniom – tak jak organizm odporność wypracowuje walcząc z zarazkami. 
Warto pamiętać także o … poczuciu humoru. Jak powiedział Karl Valentin: “Każda rzecz ma trzy strony: pozytywną, negatywną i komiczną.”

I jeszcze bardzo trafne spostrzeżenia dotyczące naszych obaw.  W zachodnich społeczeństwach, w związku z dobrobytem, ludzi paraliżuje lęk przed stratą, jest większy niż radość z tego, co osiągnęliśmy. Bardziej boimy się też nowych,  nieznanych zjawisk. Książka została napisana w 2018 roku, gdy źródła naszych lęków wiązały się głównie z zagrożeniem demokracji w wielu krajach, globalizacją gospodarki, skutkami ubocznymi postępu technologicznego czy zagrożeniem terroryzmem. Co napisałby autor o wirusie, który w 2020 roku przewrócił nasze życie do góry nogami? 

Autor: Hanna Pietrzak-Trzcińska